شیوه
آذربایجانی، سبکی در معماری ایرانیِ پس از اسلام است که به آذربایجان
منسوب است. این شیوه، سبک مغول یا ایرانی - مغول نیز نامیده می‌شود و در
دورهٔ حکومت ایلخانان بر ایران (۶۵۴-۷۳۶ق /۱۲۵۶ -۱۳۳۶م) رواج یافت.[۱]
محمدکریم پیرنیا در کتاب «سبک شناسی معماری ایران» (۱۳۴۷) سبک‌های معماری
را به زادگاه‌های آنها نسبت داده و از «سبک آذری» نام می‌برد. این سبک را
می‌توان بر معماری اسلامی ایرانی در دوره ایلخانان (مغول) منطبق ساخت.
دونالد ویلبر «معماری سلجوقی» (شیوه رازی) را شکل ابتدایی «سبک ایلخانی»
می‌داند و خود معماری سلجوقی را برگرفته از سبک پیش از اسلام معماری ساسانی
می‌داند، به ویژه در شکل و نسبت‌های گنبدها
بررسی شیوه آذری
مقدمه تاریخی معماری اسلامی آذری
سرزمین آذربایجان در معماری ایران در رده نخست جای دارد چراکه یه شیوه
معماری ایران (پارسی، آذری و اصفهانی) از آنجا سرچشمه گرفته و به سراسر
کشور رسیده است. در شیوه پارسی، هنگامی که قوم آریایی کوه‌های آران را پشت
سر می‌گذاشتند تا به جنوب سرزمین ایران رهسپار و ماندگار شوند، سر راه خود
ستاوندهای چوبین و شبستان‌ها و نهانخانه‌های دور بسته و کوشکی آذربایجان
راپسندیدند و چون ارمغانی، نخست به سرزمین انشان و سپس به سرزمین پارس
بردند و با آن شیوه، همراه با برگیره از شیوه‌های گوناگون ملت‌هایی که به
پیروی پارسیان درمی‌آمدند…
با اینکه اب و هوای سرد کوهستانی آذربایجان این شیوه را پدید آورده بود
(که شاید با آب و هواهای دیگر سازگار نبود) باز هم پرداختگی و مردم‌واری
شیوه پارسی چنان چشمگیر بوده که حتی در سرزمین‌های سوزانی چون انشان و سپس
کرانه‌های دریای پارس نیز با همه ویژگی‌هایش خودنمایی کرده است.
هنگامی که ایلخانان (جانشینان چنگیز در ایران) خواستند یا نیاز پیدا
کردند که ویرانی‌های نیاکانشان را بازسازی کنند یا دست کم به خاطر نیازی که
به کاخ و خانه و گرمابه و … در پایتخت خود داشتند، معماران را از
سرزمین‌های جنوبی به دربار خود فرا خواندند
