معماری
این دوره را می‌توان مجموعه‌ای از تمام معماری‌های گذشته ایران دانست در
این زمان بود که ادبیات ایران نیز زنده گشت و فردوسی شاهنامه را برای
ایرانیان به جا گذاشت که یکی از پر افتخارترین آثار ادبی ایران است. معماری
نیز در این دوره با نغز کاری پارسی، شکوه و عظمت پارتی و ریزه کاری
خراسانی همراه بود
آغاز در شمال ایران بوده است
اما در شهر ری پا گرفته و بهترین ساختمانها
در این شهر بوده و در غارت شهر به دست
محمود غزنوی از بین رفته است.
ویژگی‌های سبک رازی:?- پلان مستطیل شکل?- فضای ایوانی?- مصالح اولیه
آجر?- ساخت ایوان ?پلان ایوان مربع شکل می‌باشد)?- استفاده از طا ق های
جناقی (تیزه دار)?- ساخت گنبد و متعلقات آن (گوشواره و فیلپوش)، گنبدها بر
پشت ایوان جنوبی ساخته می‌شده است.?- ساخت زوج مناره بر ایوان جنوبی?-
استفاده از تزئینات (گچ‌بری، آجرکاری، گره‌سازی، کاشی خشتی)
بناهای سبک رازی:
?- مقبره ی امیر اسماعیل سامانی در بخارا?- گنبد سرخ مراغه?- مقبره‌ی
امیر ارسلان جاذب در مشهد?- برج رسگت در سواد کوه مازندران?- برج لاجیم
در مازندران?- برج اردکان در گرگان?- برج مهماندوست در دامغان?- برج
طغرل در شهر ری?- برج علاءالدین تکش در ورامین??- برج مقبره‌های خرقان در
همدان??- گنبد قابوس در گرگان??- مسجد برسیان در اصفهان??- مسجد جامع
اردستان??- مسجد جامع کبیر قزوین??- رباط شرف (کاروانسرای شرف) در
سرخس??- مسجد جامع گلپایگان??- مسجد جامع اصفهان (عتیق اصفهان)??- گنبد
علویان درهمدان??- پل شهرستان در اصفهان??- حرم حضرت عبدالعظیم
محل رشد شیوه رازی بوده و بسیار آباد.در کتاب هفت اقلیم آمده است که این
شهردارای شش هزار مدرسه و خانگاهچهارصد حمامهزارو هفتصد مناره96 محله و
در هر محله 46 کوچه و در هر کوچه هزار خانه بوده است.جمعیت : حدود یک
میلیون و نیم و در جنگ حدود 700000 نفر کشته شده اند.
آرامگاه های برجی: به صورت 4.5.6.8 گوشه است یا استوانه ای شکل . مانند : گنبد قابوس که به صورت پره دار است .
در شیوه رازی ساخت تاق و گنبد
پیشرفت کرد .
انواع تاق: چفد تیزه دار . تاق های چهار بخش. کاربندی . تاق کلنبو . چهار ترک .
انواع گنبد: گسسته رک ( گنبد قابوس )
خاگی با چفد مازه دار (گنبد تاج الملک
در مسجد جامع اصفهان )
درشیوه خراسانی بنیاد نهاده شده و در شیوه رازی طرح شبستان به چهار
ایوانی تبدیل شد.گنبد خانه جنوبیتوسط خواجه نظامالملک ساخته
شده.برای هماهنگ کردنطرح گنبد خانه با شبستان ستون هایزیر گنبد را
چهار تاییبه هم پیوسته اند ..
1- میانسرا 2-گنبد خواجهنظام الملک3-گنبد تاج الملک4-صفه صاحب5-صفه
درویش7-صفه شاگرد8-دارالشتاء یاشبستان زمستانی9-مسجد کوچکالجاتیو
دارای دو میان سرا ی تو در تو تاق ها چهار بخش و کلنبو می باشد از
منابع آبی کاملا دو بوده و حتی قنات هم نداشته است.آب مصرفی کاوانسرا
از آب باران بوده است .بام ها به سوی ناودانها شیب دارند . زیر ناودانها
لگنچه های سنگ وجود دارد و آب را به آب انبارها می رساند .
بخش های از این مسجد در شیوه خراسانی ساخته شد و در شیوه رازی به یک ایوانه
تبدیل شد .آجر کاری بسیار دقیقی دارد . شبستان بلندی دارد.با تاق
های آهنگ .ترکین وکلنبو پوشانده شده است .گنبد دو پوسته بوده ذرونی به
روش تکین و بیرونی شبدری تند
در سه مرحله ساخته شده است. 1-از طرف جنوب شروع شده است2-با احداث
ایوان جنوبی بر روی شبستان جنوبی و احداث رواق های شرقی و غربی گنبد و
ایوان طرح شبستان ستون دار به خود میگیرد .3-اقدام به تقویت ستون ها می
شود و دیوارهای قطور جایگزین میمیشود .4- احداث ایوان شمالی سرقی و غربی
. ایوان شمالی مستقیم بر روی آثار مسجد اولیه بنا شد.
